Cmentarz żydowski w Żychlinie, dzięki inicjatywie Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, został oznakowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa specjalną tablicą w formie macewy, w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie Rzeczypospolitej Polskiej”.
Od 2017 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa prowadzi program „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie Rzeczypospolitej Polskiej”, w ramach realizacji działań powierzonych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Na pierwszym etapie realizacji programu, zostało przeprowadzone rozpoznanie dokumentacji konserwatorskiej cmentarzy żydowskich będącej w zasobach Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz instytucji muzealnych i naukowych zajmujących się badaniem kultury żydowskiej.
We współpracy z Wojewódzkimi Konserwatorami Zabytków, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Związkiem Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, Żydowskim Instytutem Historycznym oraz Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, NID opracował program weryfikacji terenowej cmentarzy żydowskich, na podstawie którego wykonywana jest szczegółowa inwentaryzacja na terenie całej Polski.
Pod taką weryfikację został poddany cmentarz żydowski w Żychlinie i finalnie został oznakowany specjalną tablicą w formie macewy w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
Historia cmentarza żydowskiego w Żychlinie
Cmentarz żydowski w Żychlinie znajduje się przy ul. Łukasińskiego 53. Powstał w XVIII wieku. Jak wynika z wykazu nieruchomości gminy wyznaniowej w Żychlinie z 1928 r. był jednym z dwóch cmentarzy (drugi pozostaje niezidentyfikowany). Na starym cmentarzu, tożsamym prawdopodobnie z cmentarzem przy Łukasińskiego, znajdował się budynek dla dozorcy. Otoczony był parkanem. Podczas II wojny światowej na cmentarzu Niemcy rozstrzeliwali żychlińskich Żydów. Jedna egzekucja miała miejsce podczas likwidacji getta w 1942 roku. Zabito tu wówczas dużą grupę osób chorych i zniedołężniałych.
Cmentarz został zniszczony przez niemieckiego okupanta, który wykorzystywał nagrobki do prac budowlanych, m.in. do budowy chlewni na pobliskiej posesji. Po wyzwoleniu opuszczony cmentarz niszczał, użytkowany jako pastwisko dla bydła.
Na początku XXI w. z zachowanych fragmentów macew wzniesiono kilka pomników – małych lapidariów. Oznaczono także znajdującą się z tyłu cmentarza masową mogiłę ofiar Zagłady oraz grób cadyka Szmuela Abby z Żychlina.
Dzięki inicjatywie wolontariuszy teren nekropolii został ponownie ogrodzony. W ostatnich latach przeprowadzono kilka akcji związanych z utrzymaniem nekropolii, które aktywnie wspiera również Gmina Żychlin.
Na rzecz W dniach 1-4 lipca z inicjatywy Stevena Reece’a z The Matzevah Foundation uporządkowano cmentarz żydowski w Żychlinie. Wolontariusze ze Stanów Zjednoczonych, Izraela, Kutna i Żychlina oraz osadzeni w Zakładzie Karnym w Garbalinie wykosili część roślinności i odnowili bramę.
(Gmina Żychlin, fot. Bożena Gajewska)
