Zbiór jęczmienia ozimego to kluczowy moment decydujący o jakości plonu, jego przydatności do dalszego użytkowania oraz opłacalności całego procesu uprawy. Jęczmień ozimy należy do zbóż, które dojrzewają wcześniej niż pszenica ozima, a jego specyfika wymaga szczególnego podejścia do momentu żniw. Opóźnienie zbioru może skutkować porastaniem ziarna w kłosie, utratą wartości technologicznej, a nawet poważnymi stratami plonu.
Kiedy przypada optymalny termin zbioru?
Optymalny termin zbioru jęczmienia ozimego przypada zazwyczaj na koniec czerwca lub pierwszą dekadę lipca, zależnie od regionu kraju, warunków pogodowych oraz odmiany. Zboże to dojrzewa wcześniej niż inne zboża ozime, dlatego warto uważnie monitorować jego rozwój już od połowy czerwca.
Do żniw przystępuje się, gdy ziarno osiągnie pełną dojrzałość fizjologiczną, a jego wilgotność spadnie do poziomu 14–15%. W warunkach suchej i stabilnej pogody możliwy jest zbiór przy nieco wyższej wilgotności, pod warunkiem że rolnik dysponuje suszarnią. Opóźnienie zbioru powyżej kilku dni od momentu dojrzałości pełnej wiąże się z ryzykiem osypywania się ziarna oraz pogorszeniem jego parametrów jakościowych.
Dojrzałość zbiorcza – co ją charakteryzuje?
Dojrzałość zbiorczą jęczmienia ozimego rozpoznaje się po kilku charakterystycznych cechach. Przede wszystkim kłos staje się w pełni suchy, a źdźbło żółknie aż do podstawy. Ziarno jest twarde, błyszczące, a przy nagniataniu nie pozostawia śladu na paznokciu. U podstawy kłosa łodyga zaczyna się łamać, a ziarno łatwo wypada z kłosów przy potrząsaniu.
Dodatkowym wskaźnikiem dojrzałości jest barwa ziarna – powinna być jednolita i odpowiadać typowemu wyglądowi odmiany. W przypadku jęczmienia browarnego parametry jakościowe są szczególnie istotne – każda zmiana barwy czy struktury ziarna może wpłynąć na jego przydatność technologiczną.
Różnice między jęczmieniem browarnym a paszowym
Termin zbioru ma szczególne znaczenie w przypadku odmian jęczmienia browarnego, które są bardziej wrażliwe na warunki atmosferyczne i dłuższe pozostawienie na polu. Ziarno musi spełniać wyśrubowane normy dotyczące wilgotności, zawartości białka (zwykle 9,5–11,5%), wyrównania oraz braku porastania. Jęczmień browarny nie powinien być zbierany przy zbyt wysokiej wilgotności, ponieważ proces suszenia może negatywnie wpłynąć na jego wartość przemiałową i enzymatyczną.
W przypadku jęczmienia paszowego wymagania są mniej restrykcyjne, choć i tu kluczowe jest uniknięcie strat wynikających z osypywania ziarna czy działania patogenów rozwijających się przy podwyższonej wilgotności. W obu przypadkach termin zbioru powinien być dopasowany do warunków pogodowych i stanu plantacji.
Wpływ warunków pogodowych na termin żniw
Warunki atmosferyczne w okresie dojrzewania jęczmienia ozimego są jednym z najważniejszych czynników wpływających na decyzję o rozpoczęciu żniw. Długotrwałe opady deszczu w końcowej fazie dojrzewania zwiększają ryzyko porastania ziarna w kłosie, a także rozwoju chorób grzybowych.
Wilgotne warunki sprzyjają też powstawaniu mykotoksyn, zwłaszcza w partiach przeznaczonych na cele paszowe i browarne. Dlatego ważne jest szybkie reagowanie na zmiany pogody – bywa, że zbiór trzeba rozpocząć wcześniej niż planowano, by zminimalizować straty jakościowe.
Warto też pamiętać, że jęczmień ozimy szybciej traci jakość po dojrzeniu niż np. pszenica. Dzieje się tak z uwagi na delikatniejszą strukturę kłosa i większą skłonność do osypywania się.
Znaczenie wilgotności ziarna w momencie zbioru
Optymalna wilgotność ziarna jęczmienia ozimego w momencie zbioru wynosi 14–15%. Zbiór powyżej tego poziomu wymaga dosuszania, co generuje dodatkowe koszty i zwiększa ryzyko uszkodzeń mechanicznych ziarna. Ziarno zbyt suche natomiast może się kruszyć, szczególnie jeśli kombajn nie jest właściwie ustawiony.
Warto monitorować wilgotność ziarna na bieżąco, korzystając z przenośnych wilgotnościomierzy. Umożliwia to bardziej precyzyjne planowanie zbioru, a także zapobiega zbędnym przestojom. Przy dużych areałach warto też rozważyć zbiór w kilku etapach, rozpoczynając od najwcześniej dojrzewających partii pola.
Organizacja zbioru – sprzęt i logistyka
Ze względu na krótki okres między osiągnięciem dojrzałości a momentem utraty jakości, zbiór jęczmienia ozimego wymaga dobrej organizacji i sprawnego sprzętu. Kombajny muszą być przygotowane technicznie, a parametry ustawione z uwzględnieniem specyfiki jęczmienia – chodzi m.in. o wysokość cięcia, prędkość obrotową młocarni oraz ustawienia sit.
Ważne jest również odpowiednie zabezpieczenie logistyki – dostępność przyczep, magazynów oraz, w razie potrzeby, suszarni. Przy zbiorze jęczmienia browarnego konieczne jest unikanie uszkodzeń mechanicznych ziarna, które mogą wyeliminować je z obrotu handlowego.
Praktyczne wskazówki dla rolników
- Codzienne monitorowanie stanu kłosów i wilgotności ziarna pozwala uchwycić optymalny moment zbioru.
- Zbiór warto planować wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, gdy temperatura powietrza nie jest zbyt wysoka – zmniejsza to ryzyko uszkodzeń ziarna.
- W razie niekorzystnych prognoz pogodowych warto rozważyć wcześniejsze koszenie na wyższej wilgotności i dosuszenie ziarna.
- W przypadku odmian browarnych niezbędna jest kontrola parametrów białka i wyrównania – zbyt późny zbiór może je zniweczyć.
- Nie odkładaj przeglądu kombajnu na ostatnią chwilę – nieoczekiwane awarie w szczycie żniw mogą spowodować nieodwracalne straty.
Zbiór jęczmienia ozimego, choć z pozoru prosty, wymaga od rolnika precyzyjnego planowania i znajomości dynamiki dojrzewania tej rośliny. Od trafnie dobranego terminu zbioru zależy nie tylko wielkość plonu, ale przede wszystkim jego jakość, która warunkuje opłacalność całego sezonu wegetacyjnego.
Źródło: Portal rolniczy
materiał zewnętrzny