Wzięli w nim udział delegaci dwudziestu organizacji. Przyjechali do Kutna regionaliści z Łodzi, Rudy Pabianickiej, Zgierza, Piotrkowa Trybunalskiego, Łęczycy, Koluszek, Wielunia, Aleksandrowa Łódzkiego, Złoczewa, Łasku, Bełchatowa, Zduńskiej Woli, Żychlina, Uniejowa. Kutno reprezentowały delegacje Stowarzyszenia „Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Kutnowskiej” oraz organizatorów.
Gośćmi honorowymi byli: Tomasz Rzymkowski − Poseł na Sejm RP, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki, Pełnomocnik Rządu do spraw kształcenia ogólnego i nadzoru pedagogicznego, Robert Baryła − Członek Zarządu Województwa Łódzkiego oraz Zbigniew Wdowiak − Zastępca Prezydenta Miasta Kutno.
Dzień pierwszy, który rozpoczął się wykładem ks. prof. Henryka Skorowskiego z UKSW w Warszawie zat. „Aksjologia regionu”, wypełnił blok referatów i wystąpień będących prezentacją najważniejszych form działalności oraz wieloletniego dorobku stowarzyszeń. Podczas obrad poruszono wiele ważnych kwestii implikujących pytania o przyszłość polskiego ruchu regionalnego. Stoimy na krawędzi pokoleniowej. Odczuwamy kryzys kultury. Tendencje regresywne w edukacji regionalnej dzieci i młodzieży szkolnej, a także przemiany społeczne niesprzyjające budowaniu wartości w wymiarze aksjologicznym, w tym więzi z miejscem pochodzenia, mogą stanowić w przyszłości zagrożenie dla ciągłości ruchu regionalnego w obecnym kształcie. Dlatego niezbędna jest zmiana paradygmatu edukacji regionalnej, synchronizacja działań szkół i stowarzyszeń; współpraca z instytucjami kultury i parafiami, a nade wszystko integracja społeczności lokalnych wokół idei regionalizmu i wykorzystywanie ich potencjału.
Po zakończeniu obrad regionaliści przeszli na Plac Wolności, by obejrzeć stałą ekspozycję „Plac Wolności. Historia miejsca” − wspólne dzieło Kutnowskiego Domu Kultury i Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej − a następnie wysłuchali koncertu uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Kutnie, wieńczącego pierwszy dzień Kongresu.
Dnia drugiego odbyła się debata o problemach polskiego regionalizmu, z przełożeniem na kondycję towarzystw regionalnych w województwie łódzkim. Przeważały tematy dotyczące współpracy z samorządem lokalnym. Regionaliści dzielili się doświadczeniami, z których wynika, że niewiele jest przykładów pozytywnych. Towarzystwa regionalne poprzez swe działania odciążają samorządy, a mimo to nie czują się ich partnerami. Co prawda ustawa o pożytku publicznym reguluje ten rodzaj relacji jako partnerskie, w praktyce występują jednak w roli petenta. W gminach wiejskich i małych miastach programy współpracy z organizacjami pozarządowymi albo nie istnieją, albo tworzone są od niedawna. Nie wszystkie stowarzyszenia posiadają wiedzę na temat pozyskiwania środków. Nie wszystkie mogą przystąpić do konkursu ofert na realizacją zadań publicznych, gdyż regulamin nie uwzględnia tych mało liczebnych, którym brakuje środków na pokrycie tzw. kosztów własnych. Wiele towarzystw nie posiada własnej siedziby, prowadząc działalność przy muzeach, domach kultury i bibliotekach. Stowarzyszenia z ośrodków wiejskich bez wsparcia ze strony samorządu zmuszone są do trwania w formie „letargicznej” albo zawieszania działalności. Towarzystwa działające w dużych i wielkich miastach muszą z kolei mierzyć się z ofertą licznych instytucji kultury, ich rola bywa marginalizowana.
Wobec faktu, że głos towarzystw regionalnych działających w rozproszeniu jest zbyt słaby by zaistnieć jako lobby w środowisku lokalnym, konieczna jest wspólnotowość działań i stworzenie marki ruchu regionalnego w skali województwa.
Kongres zdecydował o podjęciu Uchwały w sprawie zbudowania partnerstwa z Samorządem Województwa Łódzkiego. Jej wersja robocza przejdzie konsultacje on-line, a po zatwierdzeniu będzie opublikowana.
Po debacie regionaliści wyszli na Plac Wolności, by wziąć udział w happeningu z okazji Dnia Regionalizmu, który zwykle obchodzony jest w dość wąskim gronie. Po raz pierwszy w Kutnie Karta Regionalizmu Polskiego uchwalona 25 września 1994 roku na V Kongresie Regionalnych Towarzystw Kultury we Wrocławiu, wybrzmiała w przestrzeni publicznej, odczytywana przez jej adresatów – polskich regionalistów. Nie zabrakło też kutnowskich akcentów kulturowych: reinkarnacji doktorostwa Troczewskich oraz kujawiaków z Kutnowskiego w wykonaniu członków Stowarzyszenia „Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Kutnowskiej”.
Drugi dzień zakończył się wizytą studyjną w Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego w Krośniewicach. Regionaliści wysłuchali tam prelekcji o rodzinie Dunin-Borkowskich, genezie muzeum i najciekawszych eksponatach, następnie obejrzeli imponujące zbiory oraz film krótkiego metrażu z udziałem Hetmana Kolekcjonerów Polskich, Jerzego Dunin-Borkowskiego, który swoją bezcenną kolekcję podarował państwu.
Powrót do Kutna był równocześnie zakończeniem zjazdu, który długo będziemy pamiętać ze względu na konstruktywny przebieg oraz wspaniałą atmosferę.
Kongres był zadaniem publicznym finansowanym w ramach Budżetu Obywatelskiego Województwa Łódzkiego ŁÓDZKIE NA PLUS na 2021 rok. Projekt zrealizowano w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości.
Tekst/zdjęcia: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej
